แอคติโนฟิลเลียม: สัตว์เซลล์เดียวที่รักการโอบกอด!

แอคติโนฟิลเลียม (Actinopode) เป็นสมาชิกตระกูล Ciliophora หรือ “สัตว์ขน” ที่น่าสนใจและมีรูปร่างแปลกตา เป็นโปรโตซัวที่อาศัยอยู่ในน้ำจืดหรือน้ำเค็มทั่วโลก และมักจะพบเกาะอยู่บนวัสดุแข็ง เช่น อัลกาท์ สาหร่าย หรือหิน
แอคติโนฟิลเลียมเป็น “สัตว์ขน” ที่มีขน (cilia) นับพันเส้นรอบเซลล์ของมัน ขนเหล่านี้ยาวและมีลักษณะคล้าย “แขน” ซึ่งถูกใช้เพื่อเคลื่อนที่ การหาอาหาร และการจับสิ่งต่างๆ แอคติโนฟิลเลียมมักจะยึดติดกับพื้นผิวใดๆ โดยใช้ขนส่วนหนึ่งของมัน ทำให้สามารถยืนตัวขึ้นและโบก “แขน” ของมันไปมาได้
แอคติโนฟิลเลียมมีลักษณะที่โดดเด่นจากสัตว์เซลล์เดียวชนิดอื่นด้วย “รัศมีไซโตพลาซม” (cytoplasmic rays) หรือ “แขนไซโทพลาซม” ซึ่งยื่นออกมาจากส่วนกลางของเซลล์ ในบางครั้ง รัศมีเหล่านี้สามารถดูเหมือน “แขนหอย” ยื่นไปรอบๆ เซลล์ และให้ความรู้สึกเหมือนมันกำลังโอบกอดสิ่งรอบตัว
วิถีชีวิตและการกินอาหาร:
แอคติโนฟิลเลียมเป็น “สัตว์กินเนื้อ” (heterotrophic) ซึ่งหมายความว่ามันไม่สามารถสร้างอาหารของตัวเองได้ แต่ต้องอาศัยการล่าเหยื่อ ขนที่ยาวและมีลักษณะคล้ายแขนถูกใช้เพื่อดักจับเหยื่อ เช่น แบคทีเรีย อินฟิวเซรีย และจุลินทรีย์ขนาดเล็กอื่นๆ
เมื่อเหยื่อว่ายผ่านมาใกล้ๆ ขนของแอคติโนฟิลเลียมจะหมุนอย่างรวดเร็ว ดักจับเหยื่อเข้าไปใน “ช่องปาก” ซึ่งเป็นส่วนเว้าตรงกลางเซลล์ จากนั้นเหยื่อจะถูกย่อยด้วยเอนไซม์ภายในเซลล์
แอคติโนฟิลเลียมสามารถเพิ่มจำนวนได้ทั้งแบบ無性 (asexual) และ有性 (sexual) ในการสืบพันธุ์แบบ asexual แอคติโนฟิลเลียมจะแบ่งตัวเป็นสองเซลล์เท่าๆ กัน
ในขณะที่การสืบพันธุ์แบบ sexual จะเกิดขึ้นเมื่อเงื่อนไขแวดล้อมไม่เอื้ออำนวย เช่น เมื่ออาหารหรือออกซิเจนไม่เพียงพอ
บทบาททางนิเวศวิทยา:
แอคติโนฟิลเลียม มีบทบาทสำคัญในระบบนิเวศน้ำจืดและน้ำเค็ม
-
เป็น “ผู้ควบคุมประชากร” (population control) ของแบคทีเรีย และจุลินทรีย์อื่นๆ
-
เป็นอาหารให้กับสัตว์น้ำขนาดใหญ่ เช่น ปลา
-
เป็นตัวบ่งชี้คุณภาพน้ำ (bioindicator) เนื่องจากความอ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม
ตารางเปรียบเทียบแอคติโนฟิลเลียม กับ Ciliophora อื่นๆ:
ลักษณะ | แอคติโนฟิลเลียม | Stentor | Vorticella |
---|---|---|---|
รูปร่าง | มี “แขน” (rays) ยื่นออกมา | กระบอกยาว | กระบอกสั้น |
ลักษณะการเคลื่อนที่ | ยึดติดพื้นผิว และโบก “แขน” | ว่ายน้ำได้ | ว่ายน้ำได้ |
อาหาร | แบคทีเรีย, อินฟิวเซรีย | แบคทีเรีย, อินฟิวเซรีย | แบคทีเรีย, อินฟิวเซรีย |
ขนาด | 10 - 50 ไมโครเมตร | 50 - 200 ไมโครเมตร | 50 - 150 ไมโครเมตร |
แอคติโนฟิลเลียม อาจดูเป็นสัตว์เซลล์เดียวที่ธรรมดา แต่ความจริงแล้วมันก็มีความซับซ้อนและน่าอัศจรรย์ไม่น้อยเลยทีเดียว การศึกษาเกี่ยวกับสัตว์ชนิดนี้ทำให้เราได้เห็นถึงความหลากหลายและความแปลกประหลาดของโลกจุลินทรีย์!